اقتصاد یکى از شاخه هاى علوم انسانى است که در یونان باستان با عنوان تدبیر منزل در حکمت عملى از آن بحث مى شد و از قرن هجدهم میلادى در عرصه ى جدیدى قرار گرفت و مبانى و مکاتب خاصّى یافت. اقتصاد اسلامى، در بستر جریان اعتراض به نظام هاى سرمایه دارى و سوسیالیسم مطرح شد و محقّقان با اطّلاع از پیش دانسته هاى پرسشى، پاسخ هایى را از آیات و روایات استنباط کردند; البتّه در دوران آغازین اسلام، ابتدا فقه الاقتصاد و احکام اقتصادى اسلام شکل گرفت; سپس در دوران معاصر با تحقیقات اندیشهورانى چون شهید صدر و شهید مطهرى، نظام، مکتب، اصول، اهداف و اخلاق اقتصاد اسلامى تدوین شد و سال هاى اخیر، به نظریّه پردازى و فرضیّه سازى در عرصه ى علم اقتصاد سوق یافته است.
با توجّه به روش درون و برون متون دینى، بشر مى تواند و لازم است در عرصه ى اقتصاد، از دین انتظارات معقولى داشته باشد. این انتظارات در زمینه هاى مبانى فلسفى و مکتبى اقتصاد، اخلاق و حقوق اقتصادى و علم اقتصاد قابل بررسى است. حال با توضیح هر یک از مقوله ها روشن مى گردد که رابطه ى دین با آنها چگونه است.
یک. فلسفه ى اقتصادى اسلام: مبانى فلسفى نظام اقتصادى اسلام، بر قضایاى «هستى» مشتمل است که نوع نگرش اسلام را به خدا، جهان و انسان از زاویه ى مرتبط به اقتصاد و معیشت فرد و جامعه بیان مى کند; براى نمونه مى توان به روزى دهندگى خداوند متعال به همه ى موجودات و انسان ها و نامحدود بودن منابع طبیعى عالم طبیعت و اختیار انسان اشاره کرد.
مسأله ى اصالت فرد و جامعه نیز به صورت بحث فلسفى، در شکل گیرى اهداف و مبانى مکتبى نظام هاى اقتصادى مؤثّر است. نظام سرمایه دارى با تأکید بر اصالت فرد و فقدان حقیقتى به نام اجتماع، مالکیّت خصوصى بدون حدّ و مرز و آزادى هاى مطلق اقتصادى را توجیه، و فقط در مواردى نادر، به محدودیّت آن اقدام مى کند. نظام اقتصادى سوسیالیزم با طرح اصالت جامعه، هرگونه مالکیّت خصوصى و آزادى هاى اقتصادى را نفى کرده است; ولى نظام اقتصادى اسلام با توجّه به بُعد فردى و اجتماعى انسان، اصالت فرد و جامعه را ترجیح داده و مالکیّت خصوصى و دولتى و عمومى و آزادى هاى فردى در چارچوب منافع جامعه را امضا کرده است.
مسأله ى دیگر رابطه ى دنیا و آخرت است. نظام هاى اقتصادى دنیا (حتّى با فرض پذیرش آخرت)، هرگونه ارتباط میان دنیا و آخرت و کردار دنیایى با سعادت و شقاوت آخرتى را نفى کرده اند; ولى اسلام، به رغم مخالفت شدید با رهبانیّت و ترک دنیا، به آخرت نیز توجّه کرده است. قرآن کریم مى فرماید:
در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را طلب نما و بهره ات را از دنیا فراموش مکن و همان گونه که خدا به تو نیکى کرده، نیکى کن و هرگز در زمین در جست و جوى فساد مباش، که خدا مفسدان را دوست ندارد.
انتظار بشر از دین اسلام در عرصه ى مبانى فلسفى اقتصاد، انتظارى منطقى و معقول است; زیرا اسلام به پرسش هاى این زاویه ى اقتصادى، پاسخ مناسب داده است; به عبارت دیگر، مبانى فلسفى و جهان بینى حاکم بر نظام اقتصادى، اهداف و مبانى مکتبى آن را شکل مى دهد. تمام نظام هاى اقتصادى دنیا اعمّ از سرمایه دارى، سوسیالیستى و نظام اقتصادى اسلام، زاییده ى مبانى فلسفى و جهان شناختى است. اعتقاد به خداوند در جایگاه آفریدگار و پروردگار پیوسته ى جهان هستى، زیر بناى نظام اقتصادِ دینى است; زیرا چنین خداوندى براى تنظیم زندگى فردى و اجتماعى و هدایت انسان ها، آموزه هایى را به وسیله ى پیامبران ارسال مى کند. در مقابل، خداوند در جایگاه آفریدگار و ساعت ساز لاهوتى که پس از آفرینش جهان، هیچ گونه تدبیر و هدایتگرى ندارد (مکتب دئیسم) زیربناى فکرى و فلسفى نظام هاى اقتصادى سکولار است و روشن است که این دیدگاه نمى تواند مورد پذیرش اسلام باشد.
...
در پایان از یک نکته ى مهم نباید غفلت کرد و آن این که موضوعات اقتصادى هر کشورى باید با نگاهى تجربى و آمارى شناسایى شود و مسائلى چون: تثبیت یا تغییر ارزش پول، عرضه و تقاضا، تورّم و بیکارى، تعیین بودجه، تخصیص، تثبیت کسر بودجه، کاهش و افزایش نرخ رشد منابع اقتصادى، یارانه، تولید ناخالص ملّى، سیاست هاى مالى و اقتصادى، با مطالعه ى دقیق اجتماعى هر کشورى تبیین مى شود.
کلمات کلیدی: دین، اقتصاد، اسلام، توسعه اقتصاد در کشور اسلامی، سرمایه داری، بانکداری اسلامی،
کتاب سبز بزرگترین مرجع رایگان دانلود کتاب الکترونیکی با بیش از ۱۰،۰۰۰ کتاب، کتاب صوتی و رمان است. با کتاب سبز در تمامی موضوعات مانند داستان و رمان، مجله، موفقیت و روانشناسی، تاریخی، کامپیوتر، علمی، دانشگاهی، کتاب صوتی و...کتاب برای دانلود قرار داده شده است. دانلود کتاب‌ها با فرمت PDF یا MP3 است. تمامی کتاب‌های موجود با در نظر گرفتن حقوق مولفان برای دانلود رایگان انتشار یافته‌اند. تمامی مولفان می‌توانند کتاب‌ها و مقالات با ارزش خود را برای انتشار رایگان به کتاب سبز ارسال کنند.
